Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi (CERN) ortaklığı ile Türkiye’ye Uzay Teknolojilerinde Yeni Adım
Orta Doğu Teknik Üniversitesi Fizik Bölümü’nde, Doç.Dr. Bilge Demirköz’ün liderliğinde, uzay radyasyon testlerinin yapılabileceği bir laboratuar kurulum projesine başlandı.
ODTÜ Saçılmalı Demet Hattı projesi için, Yer Gözlem Uydu Teknolojilerinin Geliştirilmesi Projesi (İMECE) kapsamında Kalkınma Bakanlığı’ndan Ağustos 2015’te 5,5 milyon TL destek alındı.
Bu proje ile, yine Kalkınma Bakanlığı’nın desteğiyle Türkiye Atom Enerjisi Kurumu’nun Sarayköy Nükleer Eğitim ve Araştırmalar Merkezi’ndeki Proton Hızlandırıcı Tesisi içinde yer alan ArGe odasında yeni bir demet hattı düzenlemesi yapılarak yurt içi altyapı geliştirilecek ve test yeteneği kazanılacak.
Proton demetinin hedef noktasında uzaydaki radyasyon ortamına benzer bir ortam oluşturularak, Avrupa Uzay Ajansı (ESA)’nın belirlediği Tekil Olay Etkileri Standardı olan ESA-SCC 25100 standardına uzay radyasyon testleri yapılabilecek.
CERN’ün desteği ile bazı yenilikçi demet hattı tasarımı ve mıknatıs teknolojilerinin ülkemize transferinin de yapılacağı proje sonucunda, ülkemizde geliştirilen elektronik bileşenlerin ve malzemelerin uzay radyasyon ortamına gösterdikleri tolerans belirlenerek, uzay kalifiye oldukları belgelenecek ve bu sayede uzay projelerinde yurt dışı bağımlılığı azaltılacak ve döviz kaybının önüne geçilecek.
Proje ile 2.5 yıl sonunda bu radyasyon testlerinin öncelikle İMECE kapsamında uzay için TÜBİTAK MAM Malzeme Enstitüsü tarafından geliştirilen güneş hücrelerinin, TÜBİTAK MAM Enerji Enstitüsü tarafından geliştirilen bataryaların uzay radyasyon testleri de gerçekleştirilecek. Ülkemizde uzay için geliştirilmekte olan elektronik tüm devrelerin uzay radyasyonu dayanıklılık testleri de yapılabilecek. Radyasyon dozimetresi geliştirilmesine yönelik kavramsal çalışmalar yapılacak.
Proje yürütücüsü Doç. Dr. Bilge Demirköz proje hakkında şöyle konuştu: “4 yıl önce Türkiye’ye döndüğümde Uluslararası Uzay İstasyonu’nda bulunan CERN ortaklığı ile geliştirilmiş Alfa Manyetik Spektrometresi deneyinin üyesi olduk. Uzayda bulunan yüksek enerjili kozmik ışınları ölçerek, uzayda karanlık maddenin izini araştırdık ve ilginç bulgulara rastlayarak, makaleler bastık. Şimdi temel bilimden gelen bu uzay radyasyonu bilgisi birikimini, ülkemizde uzay teknolojilerinin gelişmesinde ve sanayi işbirliklerinde kullanacak olmak harika. ”
ODTÜ’de bu proje ile uzay radyasyonu alanında uzmanlaşmış insan kaynağı da yetiştirilecek. Halihazırda projede, 1 doktora sonrası araştırmacı, 2 doktora ve 2 yüksek lisans öğrencisi, 1proje uzmanı, 1 mühendis ve 3 teknisyen çalışmakta ve ekibin proje süresince büyümesi planlanmaktadır.